Những ngày cuối năm, nhiều gia đình ở thôn: Giếng, Bùi, Đông Lai, Hồng Phúc...tất bật chuẩn bị nguyên liệu làm bánh gio. Ngay từ đầu thôn, người dân có thể cảm nhận mùi thơm ngái từ những mẻ tro được các bà, các chị tỷ mỉ lọc và pha chế theo bí quyết truyền đời. Nguyên liệu làm nước gio bao gồm các loại lá, vỏ cây như dền gai, vỏ quýt, vỏ bòng, dành dành, núc nác… Sau khi phơi khô dưới nắng, vỏ đem đốt lấy tro, rây mịn, hòa tan với nước sạch và lọc lấy nước gio. "Nước gio phải được đánh thủ công thì bánh mới dẻo, thơm. Quan trọng nhất là pha đúng tỷ lệ giữa nước và nước vôi trong. Nếu thừa vôi bánh sẽ chát, thiếu vôi bánh lại nhạt, không dậy mùi. Đây là kinh nghiệm được cha ông truyền lại và gia đình tôi luôn gìn giữ” - Ông Đoàn Bá Thái, thôn Giếng có hơn 30 năm gắn bó với nghề làm bánh gio chia sẻ.

Bánh gio Song Vân - món quà quê của người dân xã Ngọc Thiện.

Trước đây, gia đình ông Thái chỉ làm bánh phục vụ dịp lễ Tết. Những năm gần đây, nhất là từ tháng 9/2023 bánh gio Song Vân của gia đình ông đạt chứng nhận OCOP 3 sao thì nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng. Hiện nay, Cơ sở sản xuất bánh gio Đoàn Thái trở thành địa chỉ tin cậy của nhiều nhà hàng trong và ngoài tỉnh. Mỗi ngày, gia đình ông sử dụng khoảng 15-16 kg gạo nếp, sản xuất được 220-250 chiếc bánh. Riêng dịp Tết, gia đình huy động thêm nhân lực, sản lượng tăng lên 20.000-30.000 chiếc nhưng vẫn không đủ cung cấp cho thị trường.

Theo ông Thái và các hộ sản xuất, để có mẻ bánh chất lượng phải trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ. Gạo dùng làm bánh là nếp cái hoa vàng vụ mới, hạt mẩy, tuyệt đối không lẫn gạo tẻ. Lá dong phải tươi, khi gói cần thao tác thật mềm tay để bánh nở đều. Bánh được luộc trong 2,5-3 giờ, khi chín có màu vàng trong, thơm mùi tro và vị nếp rất riêng. Bánh không sử dụng chất phụ gia và các loại chất bảo quản độc hại. Khi thưởng thức, thực khách có thể xắt bánh thành từng khúc nhỏ vừa ăn để cảm nhận độ thanh mát, thơm mùi lá hòa quyện với mùi gạo nếp và mùi tro của các loại lá cây. Bánh gio sẽ ngon hơn khi chấm cùng mật mía, đường hoặc mật ong; bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát tránh ánh nắng trực tiếp, bảo quản 5 ngày ở nhiệt độ thường, 10 ngày ở ngăn mát tủ lạnh, 2-3 tháng khi ở ngăn đá tủ lạnh.

Hiện nay, xã Ngọc Thiện có hàng chục hộ chuyên làm bánh gio, cung cấp cho thị trường trong tỉnh và nhiều địa phương. Mỗi dịp giáp Tết Nguyên đán, các cơ sở sản xuất đỏ lửa suốt đêm, huy động thêm nhân lực để kịp giao hàng cho khách xa gần.

Thực hiện chủ trương mỗi xã một sản phẩm đặc trưng, Ngọc Thiện lựa chọn bánh gio để xây dựng thương hiệu OCOP. Các hộ cam kết tuân thủ quy trình sản xuất truyền thống, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, nói không với phụ gia và chất bảo quản để giữ nguyên hương vị đặc trưng truyền thống.

 Mai Tân