Các hội nghị đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, cả trong hợp tác của ASEAN cũng như giữa ASEAN với các đối tác. Đây chính là tiền đề và động lực để ASEAN tiếp tục ghi các dấu ấn thành công mới trong những năm tiếp theo với một loạt chương trình nghị sự nội khối và với các đối tác ASEAN.

* Nhiều kết quả quan trọng

Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 40 và 41 và các hội nghị cấp cao liên quan diễn ra trong các ngày 10 đến 13/11/2022 tại khách sạn Sokha Phnom Penh, thủ đô Phnom Penh, Vương quốc Campuchia. Đây là lần thứ ba Campuchia giữ cương vị Chủ tịch luân phiên ASEAN sau khi chính thức gia nhập tổ chức khu vực này vào ngày 30/4/1999.

Các hội nghị cấp cao lần này được tổ chức vào năm kỷ niệm 55 năm thành lập ASEAN, là dịp để các nước cùng nhìn lại và quyết tâm phấn đấu cho tương lai. Hội nghị diễn trong bối cảnh tất cả các nước đang nỗ lực phục hồi sau đại dịch COVID-19 và giải quyết vấn đề Myanmar, đã có nhiều vấn đề phát sinh tác động đến an ninh, kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, ASEAN đã kiểm soát và hóa giải các thách thức đó, đạt được nhiều thành quả theo đúng chủ đề đặt ra trong năm Chủ tịch ASEAN của Campuchia "ASEAN hành động - Cùng giải quyết các thách thức”.

Sau 4 ngày làm việc khẩn trương với lịch trình dày đặc hơn 20 hoạt động, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 40, 41 và các hội nghị cấp cao liên quan đã thành công tốt đẹp, đạt nhiều kết quả quan trọng, cả trong hợp tác của ASEAN cũng như giữa ASEAN với các đối tác.

Cụ thể, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 40, lãnh đạo các nước ASEAN tập trung trao đổi về tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, hướng tới một Cộng đồng ASEAN đoàn kết và tự cường. Còn tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 41, trọng tâm thảo luận tập trung vào quan hệ đối ngoại của ASEAN, cấu trúc khu vực và các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm, qua đó, khẳng định vai trò và trách nhiệm của ASEAN trong các vấn đề quốc tế và khu vực.

Theo đánh giá của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, các Hội nghị Cấp cao lần này đạt ba kết quả nổi bật, đó là:

Thứ nhất, sự đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN được thể hiện rõ nét trong các hội nghị lần này. Trong bối cảnh phức tạp và bất ổn hiện nay, các nước đều khẳng định ASEAN đã và đang nỗ lực vượt qua khó khăn, duy trì đà hợp tác, thúc đẩy phục hồi bền vững một cách hiệu quả. Trong khi bức tranh kinh tế thế giới và khu vực có nhiều mảng xám, Đông Nam Á thực sự là điểm sáng với dự báo tăng trưởng đạt 5,3% trong 2022. Nối lại giao thương, mở cửa kinh tế, triển khai hiệu quả các hiệp định thương mại tự do là những ưu tiên tất cả các nước đề cập trong nỗ lực chung về phục hồi sau đại dịch.

Tại các Hội nghị, ASEAN và các đối tác đã đưa ra nhiều biện pháp và cam kết nguồn lực cụ thẻ nhằm ứng phó các thách thức đang nổi lên như dịch bệnh, biến đổi khí hậu, môi trường, an ninh năng lượng, an ninh lương thực. Các nước cũng đề xuất nhiều sáng kiến thiết thực trong các lĩnh vực được quan tâm hiện nay như chuyển đổi số, tăng trưởng xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn.

Đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN được phát huy mạnh mẽ trong các vấn đề liên quan đến hòa bình, an ninh, ổn định. Đặc biệt, trong vấn đề Myanmar, với việc thông qua quyết định về triển khai Đồng thuận 5 điểm, ASEAN thể hiện quyết tâm mạnh mẽ hơn trong hỗ trợ Myanmar, một thành viên của gia đình, vượt qua khó khăn. Các đối tác cũng khẳng định ủng hộ ASEAN hỗ trợ Myanmar tìm giải pháp ổn định tình hình.

Bên cạnh đó, Lãnh đạo các nước ASEAN thông qua Tuyên bố về việc Timor Leste xin gia nhập ASEAN, trong đó đồng ý về nguyên tắc việc kết nạp Timor Leste là thành viên thứ 11 của ASEAN, trao quy chế quan sát viên và xây dựng lộ trình cho việc gia nhập của nước này.

Thứ hai, tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN tiếp tục là ưu tiên của các nước, nhận được sự ủng hộ và hỗ trợ của các đối tác. Triển khai xây dựng Cộng đồng ASEAN tiến triển tích cực, đặc biệt ở trụ cột chính trị - an ninh ghi nhận tỷ lệ triển khai đạt 98%. Các nước cam kết nỗ lực hoàn tất đúng hạn kế hoạch đề ra, tạo cơ sở vững chắc cho liên kết ASEAN trong giai đoạn mới.

Các nước nhất trí dành ưu tiên xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025, văn kiện chiến lược bao trùm để định hướng cho ASEAN trong thập kỷ tới, bảo đảm đoàn kết, vai trò trung tâm, tự cường và khả năng thích ứng của ASEAN trong bối cảnh mới. Các đối tác cũng cam kết sẽ ủng hộ và hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng, ưu tiên các lĩnh vực như thương mại, đầu tư, kết nối, phát triển tiểu vùng…

Thứ ba, quan hệ với các đối tác cũng ghi nhận những tiến triển cụ thể, thực chất. Đây là lần đầu tiên các Hội nghị Cấp cao ASEAN và các đối tác tổ chức trực tiếp sau gần ba năm gián đoạn do dịch bệnh; những người đứng đầu nhà nước và chính phủ của hầu hết các đối tác đều tham dự, một mặt cho thấy mong muốn và quyết tâm của các nước nối lại trao đổi trực tiếp cao nhất, mặt khác cho thấy sự quan tâm và coi trọng của các đối tác dành cho ASEAN.

Đáng chú ý, Lãnh đạo các nước đã thông qua Tuyên bố thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Hoa Kỳ và ASEAN - Ấn Độ, đồng ý về nguyên tắc nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược với Canada, ghi nhận đề nghị của Hàn Quốc và Nhật Bản nâng cấp quan hệ với ASEAN. Một số đối tác cũng bày tỏ mong muốn tổ chức các Hội nghị Cấp cao kỷ niệm với ASEAN như kỷ niệm 50 năm ASEAN - Nhật Bản trong năm 2023 và 50 năm ASEAN - Australia trong năm 2024.

Kết thúc các hội nghị, lãnh đạo các nước đã thông qua và ghi nhận hơn 100 văn kiện về nhiều nội dung quan trọng, trong đó đáng chú ý là Tuyên bố kỷ niệm 55 năm thành lập ASEAN; Tuyên bố Tầm nhìn ASEAN "Cùng ứng phó thách thức”; phê duyệt khung khổ hợp tác với một số đối tác đối thoại; Tuyên bố kỷ niệm 20 năm Tuyên bố về ứng xử của các bên liên quan ở Biển Đông (DOC)…

Ngoài ra, sau khi kết thúc các hội nghị, các nhà lãnh đạo còn chứng kiến nghi thức chuyển giao vai trò Chủ tịch ASEAN từ Campuchia sang Indonessia. Tại buổi lễ, Thủ tướng Chính phủ Campuchia Samdech Techo Hun Sen, quốc gia Chủ tịch ASEAN 2022, đã trao chiếc búa Chủ tịch ASEAN cho Tổng thống Indonesia Joko Widodo, chính thức xác lập vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN 2023 của Indonesia. Trong phát biểu đảm nhận cương vị Chủ tịch luân phiên của ASEAN trong năm 2023,

Tổng thống Indonesia Joko Widodo thông báo chủ đề của năm ASEAN 2023 là "ASEAN Matters: The Epicentrum of Growth”, tạm dịch "ASEAN Tầm vóc- Tâm điểm của tăng trưởng”; đồng thời chia sẻ một số ưu tiên mà Indonesia sẽ thúc đẩy trong năm 2023 về xây dựng Cộng đồng ASEAN, nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của ASEAN, quan hệ giữa ASEAN với các đối tác, củng cố đoàn kết cũng như phát huy vai trò và vị thế của ASEAN ở khu vực và toàn cầu.

* Việt Nam đóng góp chủ động, tích cực vào các hoạt động của ASEAN 40, 41

Tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 40, 41 và các Hội nghị Cấp cao liên quan lần này, đoàn đại biểu Việt Nam do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dẫn đầu, tham dự các hội nghị với tinh thần trách nhiệm và có nhiều đóng góp thực chất cho hợp tác ASEAN và với các đối tác cũng như thành công chung của các hội nghị.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Trưởng đoàn các nước ASEAN tại Phiên toàn thể Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 40. Ảnh: Dương Giang/TTXVN

Tại các Hội nghị cấp cao ASEAN 40, 41 và gần 20 hội nghị cấp cao liên quan, trong đó có các Hội nghị ASEAN với các đối tác như Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, Liên hợp quốc..., Thủ tướng Phạm Minh Chính, các nhà Lãnh đạo các nước ASEAN và đối tác đã trao đổi thực chất, đối thoại thẳng thắn để nâng cấp và làm sâu sắc quan hệ với các đối tác, tìm giải pháp hòa bình thỏa đáng cho các vấn đề quốc tế, khu vực phù hợp với luật pháp quốc tế.

Thủ tướng khẳng định quan điểm của Việt Nam về giữ vững đoàn kết, phát huy sức mạnh nội tại, tinh thần trách nhiệm, cách tiếp cận cân bằng, khách quan và kiên định các nguyên tắc của ASEAN; đồng thời đề nghị cần tăng cường phối hợp với các đối tác trong nỗ lực chung đóng góp cho hòa bình, an ninh và phát triển, củng cố gắn bó chiến lược nội khối để các đối tác thực sự tôn trọng và ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, cam kết hợp tác lâu dài với ASEAN thông qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt; cùng ứng phó thách thức mang tính toàn cầu như phục hồi kinh tế sau đại dịch, đẩy mạnh giao thương, ổn định chuỗi cung ứng và sản xuất, chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, ứng phó biến đổi khí hậu, an ninh an toàn thông tin, tăng trưởng xanh, phát triển bền vững...

Đặc biệt, trong các phát biểu của mình, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định quan điểm của Việt Nam về nhiều vấn đề khu vực, quốc tế quan tâm như về Biển Đông, Myanmar, việc Timor Leste xin gia nhập ASEAN, xung đột Nga - Ukraine... Đặc biệt, Thủ tướng tỏ rõ trách nhiệm của Việt Nam trên cương vị nước điều phối ASEAN - Hàn Quốc để đưa quan hệ này ngày càng đi vào thực chất và hiệu quả.

Ngoài ra, trong dịp dự Hội nghị cấp cao ASEAN 40, 41 và các Hội nghị liên quan, Thủ tướng Chính phủ có các cuộc gặp song phương với lãnh đạo các nước ASEAN và đối tác của ASEAN gồm: Thủ tướng Lào Phankham Viphavanh, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long, Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol, Thủ tướng Thái Lan Prayut Chan-o-cha, Quốc vương Brunei Darussalam Sultan Haji Hassanal Bolkiah, Tổng thống Philippines Ferdinand Romualdez Marcos, Tổng thống Indonesia Joko Widodo, Thủ tướng Australia Anthony Albanese, Thủ tướng Canada Justin Trudeau, Chủ tịch Hạ viện Malaysia Tan Sri Azhar Azizan Harun, Phó Tổng thống Ấn Độ Jagdeep Dhankar, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres, Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) Klaus Schwab.

Tại các cuộc tiếp xúc, Thủ tướng Phạm Minh Chính đều thể hiện hình ảnh một Việt Nam năng động, mạnh mẽ, thân thiện, là bạn bè tốt, là đối tác tin cậy và là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế với đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa. Thủ tướng luôn có các đề xuất cụ thể để tăng cường quan hệ hợp tác với các nước, nhất là về thương mại, đầu tư, chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, khoa học, công nghệ, du lịch, đào tạo nguồn nhân lực.

Bên cạnh đó, Thủ tướng cũng bày tỏ quan điểm của Việt Nam trong bảo vệ lợi ích chung của các nước và vì lợi ích của quốc gia, dân tộc, nhân dân Việt Nam như việc duy trì và bảo đảm môi trường hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực, trong đó có ở Biển Đông; đảm bảo công bằng, công lý đối với các vấn đề mang tính toàn cầu như trong chống biến đổi khí hậu, chuyển đổi năng lượng; về cân bằng cán cân thương mại, bảo hộ công dân...

Các cuộc gặp gỡ, tiếp xúc này góp phần tăng cường quan hệ giữa Việt Nam với các nước, mở ra các cơ hội mới đưa hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, an ninh quốc phòng, văn hóa giáo dục, giao lưu nhân dân… ngày càng sâu sắc và thực chất.

Nhìn tổng thể, sự tham gia và đóng góp của Việt Nam tại các hội nghị cấp cao lần này với tâm thế của một thành viên chủ động, tích cực, có trách nhiệm đã cho thấy vai trò và vị thế quan trọng của Việt Nam trong khu vực được các nước ASEAN và các đối tác tôn trọng, đánh giá cao.