Những thập niên gần đây, Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn quan tâm và có nhiều giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu. Ngày 16/6/2022, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ban hành Nghị quyết số 19-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã đề ra mục tiêu: "… Nông nghiệp phát triển nhanh, bền vững, hiệu quả, bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia, quy mô sản xuất hàng hóa nông sản ngày càng lớn, bảo đảm môi trường sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu…”.

Phóng viên TTXVN giới thiệu hai bài viết với chủ đề: Nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu.

Mô hình lúa - tôm ở huyện An Minh là mô hình thích ứng với biến đổi khí hậu của tỉnh Kiên Giang, Ảnh: Văn Sĩ/TTXVN

Bài 1: Tác động cực đoan của khí hậu

Biến đổi khí hậu với những biểu hiện bất thường của thời tiết cực đoan đang làm hoang mạc hóa, đất đai bị xói mòn, gia tăng diện tích đất ngập mặn, ngập úng do lũ lụt hoặc hạn hán, làm thiếu đất canh tác, mất đất cư trú, gây ra những thay đổi trong đời sống xã hội và ảnh hưởng tới mục tiêu bảo đảm việc làm bền vững cho tất cả mọi người.

Thời tiết ngày càng bất thường

Theo dự báo của Viện Nghiên cứu tác động của biến đổi khí hậu Potsdam, ước tính đến năm 2050, biến đổi khí hậu sẽ lấy đi 17% GDP của thế giới, hầu hết các nền kinh tế đều chịu tổn hại do biến đổi khí hậu và tất cả người dân trên thế giới sẽ nghèo hơn. Tổn thất cho canh tác nông nghiệp, cơ sở hạ tầng, sản lượng kinh tế và y tế do biến đổi khí hậu ước tính lên tới 38.000 tỷ USD/năm vào năm 2050.

Một báo cáo công bố tại Hội nghị Thường niên Lần thứ 54 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF Davos 2024) ở thành phố Davos (Thụy Sĩ) cho biết, biến đổi khí hậu có nguy cơ gây ra thêm 14,5 triệu ca tử vong và gây thiệt hại kinh tế 12.500 tỷ USD trên toàn thế giới tính đến năm 2050. Báo cáo cũng đề cập đến kịch bản nhiều khả năng xảy ra nhất khiến nhiệt độ trung bình của hành tinh tăng lên 2,5 - 2,9 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp và phân tích sáu hậu quả chính của biến đổi khí hậu: Lũ lụt, hạn hán, sóng nhiệt, bão nhiệt đới, cháy rừng và mực nước biển dâng cao.

Riêng lũ lụt ước tính sẽ dẫn đến 8,5 triệu ca tử vong đến năm 2050, gây ra "nguy cơ cấp tính cao nhất về tử vong do khí hậu”. Hạn hán cũng là nguyên nhân gây tử vong liên quan đến khí hậu, dự báo sẽ cướp đi sinh mạng của 3,2 triệu người. Trong khi đó, các đợt nắng nóng có thể sẽ gây ra thiệt hại kinh tế cao nhất, ước tính khoảng 7.100 tỷ USD tính đến năm 2050.

Thời tiết ở Việt Nam những năm gần đây ngày càng bất thường. Hạn hán, ngập lụt, sạt lở, bão lũ có diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào sản xuất nông nghiệp của nước ta. Đặc biệt, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu. Theo các kịch bản biến đổi khí hậu của Việt Nam, vào cuối thế kỷ XXI, sẽ có khoảng 40% diện tích vùng Đồng bằng sông Cửu Long, 11% diện tích vùng Đồng bằng sông Hồng và 3% diện tích của các địa phương khác thuộc khu vực ven biển sẽ bị ngập nước. Khi đó, sẽ có khoảng 10 - 12% dân số Việt Nam bị ảnh hưởng trực tiếp, với tổn thất khoảng 10% GDP.

Dưới tác động của biến đổi khí hậu, Việt Nam đã chứng kiến nhiều biến đổi môi trường, tác động xấu đối với nền kinh tế và cuộc sống của con người. Năm 2023, nước ta đã xảy ra 1.135 trận thiên tai với 21/22 loại hình thiên tai. Trong đó, một số đợt thiên tai lớn, gây hậu quả nghiêm trọng tập trung vào các loại hình thiên tai như mưa lớn gây ngập lụt, sạt lở đất. Mưa lớn gây sạt lở đất tại nhiều điểm khu vực Tây Nguyên, trong đó sạt lở đất tại đèo Bảo Lộc làm 3 chiến sỹ và 1 người dân bị vùi lấp; sạt lở tại thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng làm 2 người chết, 5 người bị thương. Mưa lớn gây ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất tại khu vực Bắc Bộ, trong đó lũ quét tại Sa Pa và Bát Sát, tỉnh Lào Cai làm 9 người chết, mất tích. 3 đợt mưa lớn tại khu vực miền Trung từ giữa tháng 10 đến giữa tháng 11/2023 làm 14 người chết, mất tích… Tính đến ngày 14/12/2023, thiên tai đã làm 166 người chết, mất tích, thiệt hại về kinh tế ước tính khoảng 8.228 tỷ đồng.

Theo Tổng cục Khí tượng Thủy văn, năm 2023 ghi nhận là năm có mức nhiệt độ cao nhất toàn cầu và là năm thứ hai trong chuỗi số liệu quan trắc ở Việt Nam. Nhiệt độ cao nhất từ trước đến nay đã xuất hiện với trị số 44,2 độ C ở Bắc Trung Bộ. Mặc dù các cơn bão và áp thấp nhiệt đới hầu như không đổ bộ trực tiếp vào trong đất liền nhưng các đợt mưa, lũ lớn diện rộng đã gây ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất ở Trung Bộ, Tây Nguyên, vùng núi phía Bắc...

Đáng chú ý, từ đầu năm 2024, thiên tai phức tạp, dị thường liên tiếp xuất hiện như đợt rét đậm, rét hại diện rộng kéo dài từ tháng Hai sang đến tháng Ba; nắng nóng xuất hiện dài ngày ở khu vực Nam Bộ, xâm nhập mặn tăng cao hơn ở Đồng bằng sông Cửu Long...

Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất