Đào tạo để đáp ứng nhu cầu thực tiễn

Chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí - truyền thông không còn là vấn đề mới mẻ với các cơ quan báo chí, nhất là trước áp lực lớn từ các nền tảng mạng xã hội, những ứng dụng công nghệ không biên giới. Công chúng tiếp nhận thông tin, nắm bắt thông tin nhanh nhạy hơn, đồng thời dễ dàng phản hồi, tương tác, kết nối được mọi người.

Trong những năm qua, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) và Cục Báo chí đã tích cực tham gia hỗ trợ các cơ quan báo chí sử dụng công nghệ để tạo ra những nội dung hấp dẫn và chinh phục được các nhóm độc giả mới. Bộ đã tích cực trong công tác đào tạo, hỗ trợ, hướng dẫn cách thức, phương pháp phân phối nội dung hiệu quả hơn. Hỗ trợ phòng, chống tấn công và ứng cứu khẩn cấp cho hệ thống thông tin của các cơ quan báo chí, hỗ trợ giải quyết, khắc phục sự cố kịp thời….

Đặc biệt vấn đề con người, nhân sự trong chuyển đổi số luôn là bài toán được dặt lên hàng đầu và là mối quan tâm đặc biệt của mọi tòa soạn hiện nay. Nhà báo Lê Quốc Minh -  Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng: "Mỗi cơ quan báo chí cần có những đối tác chiến lược khi chuyển đổi số, có thể lựa chọn 2, 3 đối tác, mỗi một đối tác sẽ mạnh về lĩnh vực, công nghệ khác nhau, tránh trường hợp quá lệ thuộc vào đối tác này hay đối tác khác, đặc biệt là lường trước được những sự cố có thể xảy ra để kịp thời chủ động xử lý. Cần khắc phục những tồn tại về nhân sự, tổ chức đào tạo liên tục cho phóng viên, biên tập viên có được kiến thức vững vàng về việc này”.

Trên thực tế, cùng với sự chủ động hỗ trợ, hướng dẫn các cơ quan báo chí, Bộ TT&TT, Hội Nhà báo Việt Nam cũng tích cực quan tâm đến vấn đề đào tạo cho hội viên nhà báo, đó là nhu cầu thường xuyên, liên tục. Trong những năm qua, trung bình mỗi năm Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí - Hội Nhà báo Việt Nam đã tổ chức hơn 100 khoá bồi dưỡng với các chủ đề khác nhau cho các hội viên Hội Nhà báo trên cả nước.

Tuy nhiên các khoá bồi dưỡng đó mới chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu của hội viên cũng như của các cơ quan báo chí. Những năm gần đây, khi cả thế giới trong đó có Việt Nam bước vào thời đại công nghệ số, cả nước thực hiện chuyển đổi số, công nghệ thông tin, truyền thông liên tục đổi mới và phát triển trên nền tảng số thì nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng cho các nhà báo càng lớn.

Phó Giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí Nguyễn Thị Hải Vân cho biết: "Từ nhu cầu thực tiễn, rất nhiều cơ quan báo chí đã chủ động cử phóng viên tham dự các khoá học về chuyển đổi số do Trung tâm tổ chức hoặc chủ động đề nghị tổ chức riêng khoá bồi dưỡng về chủ đề này cho cơ quan mình. Việc đào tạo và đào tạo liên tục sẽ giúp lãnh đạo, cán bộ, phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí được đào tạo, cập nhật kiến thức, kỹ năng quản lý số, tổ chức sản xuất và phát hành nội dung báo chí trên nền tảng số".

Chuyển đổi số trước hết phải chuyển đổi về con người và tư duy

Đó là nhấn mạnh của các chuyên gia khi trao đổi về những chiến lược chuyển đổi số báo chí - cần bắt đầu từ đâu và như thế nào? Như Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh chỉ rõ: "Nếu người đứng đầu về tòa soạn mà hiểu rõ về chuyển đổi số, hoặc người được giao phụ trách hiểu rất rõ về chuyển đổi số thì phần thành công sẽ được 60%. Nếu lan tỏa được tư duy chuyển đổi số đó đến được các ngóc ngách, tất cả các vị trí trong tòa soạn thì cơ hội thành công sẽ cao hơn”.

Nhiều cơ quan báo chí từ lâu đã xác định phương hướng, tổ chức đào tạo nhân lực, công nghệ tài chính để chuyển đổi số. Tạp chí Tri thức trực tuyến (Zing News) là một trong những cơ quan báo chí phát triển đa dạng công nghệ số, các hạ tầng mạng xã hội đã góp phần đưa các tin tức, đến gần hơn với mọi người, mọi nhà, mọi thiết bị.

Nhà báo Káp Thành Long, Phó Tổng biên tập Zing News chia sẻ, điều quan trọng là cán bộ phóng viên ở cơ quan đó thực hiện tác nghiệp để làm ra sản phẩm với chi phí thấp và tạo ra sản phẩm chất lượng tốt, ổn định. Quan điểm của tôi là những cách thức gì hiện đại, tiên tiến có thể áp dụng được sẽ thực hiệp áp dụng luôn. Đơn giản như: một số công cụ, phầm mềm, thiết bị sáng tác tác phẩm báo chí nhanh nhất, chất lượng tốt nhất, luôn khuyến khích động viên phóng viên có những sáng kiến phù hợp nhằm nâng cao chất lượng.

Còn theo nhà báo Nguyễn Thị Hải Vân: "Để mỗi cơ quan báo, tạp chí thành công trong công tác chuyển đổi số thì trước hết phải thay đổi tư duy của lãnh đạo trong công tác quản lý và tạo ra một quy trình tác nghiệp mới phù hợp với yêu cầu của chuyển đổi số báo chí. Tiếp đó, cùng với việc đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho toà soạn phải đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ người làm báo bởi con người là yếu tố quan trọng nhất. Giúp họ nhận thức đầy đủ yêu cầu đặt ra đối với người làm báo trong quá trình chuyển đổi số, nâng cao khả năng sử dụng thành thạo các công cụ số, hiểu sâu về nhu cầu của công chúng báo chí và cách thức tiếp cận với công chúng trong thời đại số”. 

Tóm lại, việc chuyển đổi số của mỗi cơ quan báo chí luôn phải xác định công nghệ có mang lại lợi ích cho tòa soạn hay không chứ không nên đi theo xu hướng đám đông. Bên cạnh đó, mỗi cơ quan báo chí cần có tầm nhìn dài hạn và chia nhỏ ra thành từng giai đoạn thực hiện, đồng thời phải có chỉ số đo đếm hiệu quả để tiến hành những điều chỉnh cần thiết. Các cơ quan báo chí cần có một lực lượng công nghệ, kỹ thuật nhất định. Bên cạnh xây dựng một đội ngũ công nghệ chuyên nghiệp, cũng cần hướng dẫn kỹ năng tối thiểu về mặt công nghệ cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên.