AI tạo ra khoảng 60.000 bài báo/ngày

Theo dữ liệu từ NewsCatcherAPI, một nền tảng chuyên thu thập và phân tích tin tức thời gian thực, tính đến tháng 7/2024, khoảng 7% tổng lượng tin tức toàn cầu mỗi ngày được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo, tương đương với con số ấn tượng 60.000 bài viết.

Một nghiên cứu hợp tác giữa Pangram Labs và NewsCatcher đã phân tích gần 860.000 bài báo từ hơn 26.000 nhà xuất bản trực tuyến trên toàn thế giới và xác nhận tỷ lệ nội dung do AI tạo ra chiếm khoảng 6,96%. Các lĩnh vực ghi nhận tỷ lệ này cao nhất bao gồm làm đẹp, công nghệ và kinh doanh, trong khi các chủ đề như chính trị và bình luận có tỷ lệ thấp hơn đáng kể.

Nhìn nhận về vấn đề này, TS. Cao Minh Thắng, Phó Viện trưởng, Viện công nghệ Thông tin và Truyền thông CDIT, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, sự trỗi dậy của AI trong báo chí là một phần của làn sóng chuyển đổi số mạnh mẽ đang định hình lại ngành công nghiệp này.

Mặc dù công nghệ mang lại tốc độ và hiệu quả sản xuất nội dung, nó cũng đặt ra những thách thức không nhỏ về tính minh bạch, sự trung thực và độ tin cậy của thông tin.

'AI đề xuất - con người phê duyệt'

Một trong những lo ngại lớn nhất theo TS Cao Minh Thắng là nguy cơ gia tăng tin sai lệch (misinformation và disinformation). AI có khả năng tạo ra nội dung với tốc độ chóng mặt, nhưng nếu không được kiểm soát chặt chẽ, nó có thể dễ dàng lan truyền thông tin không chính xác, thiếu ngữ cảnh hoặc gây hiểu lầm.

"Nguy hiểm hơn, sự phát triển của deepfake và công nghệ tạo giọng nói giả càng làm trầm trọng thêm nguy cơ phát tán tin giả, gây khó khăn cho công chúng trong việc phân biệt thật giả”, ông Thắng nói.

Nghiên cứu của Pangram Labs và NewsCatcher cũng chỉ ra rằng chất lượng nội dung do AI tạo ra vẫn còn là một vấn đề đáng lưu tâm. Theo NewsCatcher, người đọc dành nhiều hơn tới 93% thời gian trên các bài viết do con người chấp bút so với nội dung do AI tạo ra.

Thêm vào đó, khảo sát của Reuters cho thấy đa số người dân trên toàn cầu vẫn cảm thấy không thoải mái khi tiếp nhận tin tức có sự can thiệp của AI, đặc biệt là tin tức chủ yếu do AI tạo ra.

Đáng chú ý, những người có hiểu biết sâu sắc hơn về AI có xu hướng cởi mở hơn với việc sử dụng AI trong báo chí, dù tỷ lệ này vẫn còn khá thấp. Điều này cho thấy nhận thức về AI đóng vai trò quan trọng trong việc chấp nhận các sản phẩm báo chí do công nghệ này tạo ra.

Reuters cũng ghi nhận lo ngại của người dùng về khả năng AI làm gia tăng nguy cơ tin giả và sự thiên lệch trong nội dung, đặc biệt là ở các chủ đề nhạy cảm như chính trị và xã hội.

Việc AI học từ dữ liệu không chính xác hoặc thiên lệch có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như làm suy giảm niềm tin vào báo chí chính thống, gây nguy hiểm cho sức khỏe cộng đồng, gây hỗn loạn chính trị, kích động thù hận và ảnh hưởng đến an ninh quốc gia.

Để đối phó với vấn nạn tin sai lệch trong bối cảnh AI ngày càng được ứng dụng rộng rãi, TS Cao Minh Thắng nhấn mạnh sự cần thiết của việc kết hợp giữa công nghệ và con người trong quá trình kiểm chứng thông tin.

Một số công cụ AI tiên tiến như ClaimReview của Google Fact Check Tools và các nền tảng như Snopes, PolitiFact, Full Fact, Wolfram Alpha đang được sử dụng để so sánh thông tin và kiểm tra dữ kiện. AI cũng có khả năng đối chiếu trích dẫn với nguồn gốc ban đầu, giúp phát hiện các sai sót về số liệu.

Tuy nhiên, TS Thắng lưu ý rằng, việc huấn luyện AI bằng nguồn thông tin đã được kiểm duyệt và chính thống là vô cùng quan trọng để tránh các kho dữ liệu bị thiên lệch hoặc chứa tin đồn. Đồng thời, vai trò của con người vẫn không thể thay thế trong việc đọc lại, kiểm tra ngữ cảnh và logic của thông tin, bởi AI dù giỏi tổng hợp nhưng chưa thực sự hiểu ý nghĩa sâu sắc.

"Nguyên tắc "AI đề xuất - con người phê duyệt" được xem là một giải pháp hiệu quả”, ông Thắng nhấn mạnh. TS Cao Minh Thắng cũng chỉ ra một thực tế khi, mặc dù trên thế giới đã có hơn 400 tổ chức fact-check được công nhận và các nền tảng mạng xã hội cũng đã hợp tác với các đối tác fact-check để gắn nhãn cảnh báo nội dung sai sự thật, Việt Nam vẫn đang thiếu một hệ thống fact-check tự động và bài bản. Phần lớn các tòa soạn vẫn dựa vào phương pháp kiểm chứng truyền thống bằng nhân lực.

Ông cho biết: "Những thách thức đặt ra bao gồm thiếu hụt nhân lực có chuyên môn, rào cản ngôn ngữ khi sử dụng các công cụ quốc tế, khả năng AI chưa hoàn hảo trong việc hiểu ngữ cảnh phức tạp và nhận thức cộng đồng về việc xác thực thông tin còn hạn chế”.

Trong tương lai, việc fact-check cần được tích hợp sâu vào quy trình xuất bản báo chí, kết hợp hiệu quả giữa công cụ AI và nhân lực biên tập, phát triển công cụ hỗ trợ tiếng Việt và tăng cường đào tạo về kiến thức truyền thông số cho cả người làm báo và công chúng.

Theo ông Thắng, các công cụ fact-check được xem là một bước tiến quan trọng, nhưng sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa công nghệ và con người, cùng với việc nâng cao nhận thức cộng đồng, là yếu tố then chốt để đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong bối cảnh báo chí ngày càng có nhiều nội dung do AI tạo ra.