Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội do báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) và gia đình cố họa sĩ Bùi Xuân Phái thành lập từ năm 2008, nhằm trao cho các tác giả, tác phẩm, ý tưởng, việc làm có giá trị khoa học, nghệ thuật cao, thấm đượm tình yêu Hà Nội.

Phát biểu tại buổi lễ trao giải, ông Lê Xuân Thành - Tổng biên tập báo Thể thao & Văn hóa, Trưởng Ban Tổ chức giải khẳng định: "Không nên để cho những thứ đẹp đẽ đã qua đi rồi, chúng ta mới nhìn nhận lại trong sự tiếc nuối. Ngay lúc này, quanh ta vẫn còn rất, rất nhiều những tác giả, tác phẩm, ý tưởng, việc làm thầm lặng, vì tình yêu Hà Nội.

Và những người làm báo Thể thao và Văn hóa tự đặt cho mình một sứ mệnh là phải tìm kiếm, tôn vinh những giá trị đó bằng việc nỗ lực duy trì Giải thưởng Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội, một giải thưởng mang tên người họa sĩ tài ba đã để lại cho Hà Nội Phố Phái – Phái Phố bằng tình yêu mình. Chúng tôi cũng muốn tiếp nối tình yêu đó và lan tỏa đến đông đảo công chúng".

Từ 31 hồ sơ đề cử ban đầu, qua các vòng sơ khảo, chung khảo, Hội đồng giám khảo đã thông qua Danh sách đề cử chính thức và các Giải thưởng năm nay, gồm 11 đề cử, trên 4 hạng mục.

Trong đó riêng hạng mục giải Tác phẩm có tới 4 đề cử. Điều đó phản ánh sự phong phú và chất lượng nổi trội của các tác phẩm, công trình "vì tình yêu Hà Nội” được công bố trong thời gian qua.

Trên cơ sở danh sách đề cử chính thức, Hội đồng giám khảo đã bỏ phiếu để lựa chọn kết quả cuối cùng. Điều đặc biệt là ở hạng mục giải Tác phẩm, do số lượng tác phẩm dự giải năm nay rất phong phú, có tới 4 tác phẩm/công trình được đưa vào đề cử chính thức, nên Hội đồng giám khảo quyết định trao 2 giải Tác phẩm trong năm.

Cụ thể, "Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội" được trao cho đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh vì đã cống hiến cho Hà Nội những tác phẩm văn học, điện ảnh xuất sắc.

Hai Giải "Tác phẩm - Vì tình yêu Hà Nội" được trao cho: Cuốn sách "Phố Hàng Bột, chuyện "tầm phào” mà nhớ" của Hồ Công Thiết (do NXB Lao động và Chibooks ấn hành); Triển lãm ảnh "Hanoi Streets 1985-2015: In the Years of Forgetting" (Hà Nội 1985 - 2015: Những năm tháng bị lãng quên) của William E. Crawford do Không gian nghệ thuật Manzi, Phòng tranh Art Vietnam phối hợp tổ chức với sự tài trợ của Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam.

Giải "Việc làm - Vì tình yêu Hà Nội" được trao cho: Festival "Thu Hà Nội - Đến để yêu” do Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch thành phố Hà Nội (UBND TP Hà Nội) tổ chức

Giải "Ý tưởng - Vì tình yêu Hà Nội" được trao cho: Chủ trương và các bước chuẩn bị tích cực của Thành phố Hà Nội, Trường Đại học Thủ đô Hà Nội cùng các đơn vị liên quan nhằm đưa "Hà Nội học" thành một môn học trong giáo dục phổ thông tại Hà Nội.

Theo truyền thống của giải, mỗi năm, mặc dù xét trên một danh sách gồm nhiều ứng viên ở hạng mục quan trọng nhất này, nhưng HĐGK chỉ công bố duy nhất 1 đề cử "Giải thưởng Lớn – Vì tình yêu Hà Nội" và trao giải cho đề cử đó.

Đây cũng là hạng mục quan trọng nhất của Giải, được trao hằng năm cho người "có những cống hiến suốt đời cho Hà Nội bằng các tác phẩm, ý tưởng, việc làm xuất sắc, bằng sự gắn bó máu thịt với Hà Nội trong cả cuộc đời và sự nghiệp của mình”, như Quy chế của Giải quy định.

Đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh được trao Giải thưởng Lớn năm nay, vì đã có những cống hiến xuất sắc cho Hà Nội bằng những tác phẩm điện ảnh và văn học thấm đẫm giá trị lịch sử và nhân văn về Hà Nội.

Nhắc đến Đặng Nhật Minh, ta nghĩ ngay đến Bao giờ cho đến tháng Mười (1985) rồi Thương nhớ đồng quê (1995)... Đó là những tác phẩm đưa tên tuổi của ông vươn tầm thế giới. Thế nhưng nghiệp điện ảnh đồ sộ của Đặng Nhật Minh không chỉ có thế. Ông còn có những tác phẩm quan trọng khác như Trở về, Hà Nội mùa đông năm 46, Mùa ổi... và mới nhất là Hoa nhài (2022).

Đó là những bộ phim mà ít hay nhiều, đậm đặc hay phảng phất, chủ đề Hà Nội đều xuất hiện và được Đặng Nhật Minh khai thác ở nhiều chiều kích, từ thời cuộc cho đến con người. Để rồi dấu ấn Hà Nội trở thành một phần quan trọng trong sự nghiệp từ văn chương đến điện cảnh của Đặng Nhật Minh với những tác phẩm đi cùng năm tháng và thực sự Hà Nội.

NSND Đặng Nhật Minh tâm sự: "Hà Nội thân thương với tôi như một người ruột thịt. Từ những năm tháng trưởng thành đến nay tôi gắn bó với Hà Nội. Hà Nội đã hình thành nên con người nghệ sĩ của tôi - một người làm điện ảnh cho đến hôm nay đều bởi Hà Nội. Cảm ơn Ban tổ chức Giải thưởng Bùi Xuân Phái đã trao Giải thưởng Lớn này cho tôi - như một sự ghi nhận tình yêu Hà Nội tha thiết trong tôi, giải thưởng càng thêm quý giá hơn khi tôi được nhận trong những ngày tháng 10 đáng nhớ".